آیه 61 سوره زمر

وَ يُنَجِّي اللَّهُ الَّذِينَ اتَّقَوْا بِمَفازَتِهِمْ لا يَمَسُّهُمُ السُّوءُ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ (61)

وَ يُنَجِّي اللَّهُ الَّذِينَ اتَّقَوْا: و نجات دهد خداى تعالى از عذاب جهنم آنانكه پرهيز نمودند از شرك و معاصى، بِمَفازَتِهِمْ‌: به سبب ايمان و انواع طاعات كه اسباب فوزند و رستگارى «تسميه اعمال صالحه به مفازاة از قبيل تسميه سبب است به اسم مسبب». لا يَمَسُّهُمُ السُّوءُ: در حالتى كه نرسد به ايشان هيچ بدى و سختى، وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ‌: و نه ايشان اندوهگين شوند از فقدان نعمت و لذت.

تبصره:

آيات شريفه بينائى است براى اهل بصيرت، و آگاهى است براى اتمام حجت به ابلاغ عاقبت دو دسته متقين و متكبّرين از رو سياهى و عذاب اليم نسبت به متمردين، و عدم مس بدى و رفع حزن از مطيعين.

وَ يُنَجِّي اللَّهُ الَّذِينَ اتَّقَوْا بِمَفازَتِهِمْ لا يَمَسُّهُمُ السُّوءُ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ (61) اللَّهُ خالِقُ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَ هُوَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَكِيلٌ (62) لَهُ مَقالِيدُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآياتِ اللَّهِ أُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ (63) قُلْ أَ فَغَيْرَ اللَّهِ تَأْمُرُونِّي أَعْبُدُ أَيُّهَا الْجاهِلُونَ (64) وَ لَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ (65)

بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَ كُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ (66)

ترجمه‌

و نجات ميدهد خدا آنانرا كه پرهيزكار شدند بسبب رستگاريشان نميرسد بايشان بدى و نه ايشان اندوهناك مى‌شوند

خدا آفريننده همه چيز است‌

جلد 4 صفحه 508

و او بر همه چيز نگهبان و كارگزار است‌

براى او است كليدهاى آسمان‌ها و زمين و آنها كه كافر شدند بآيتهاى خدا آن گروه آنها زيانكارانند

بگو آيا پس غير خدا را امر ميكنيد بمن كه بپرستم اى نادانان‌

و هر آينه بتحقيق وحى شد بتو و بآنانكه بودند پيش از تو كه اگر مشرك شوى هر آينه باطل خواهد شد عملت و هر آينه خواهى بود البته از زيانكاران‌

بلكه خدا را پس بپرست و بوده باش از شكرگزاران.

تفسير

خداوند سبحان بعد از تهديد كفار نويد داده است اهل ايمان و تقوى را بنجات از آتش جهنم براى فلاح و رستگارى ايشان در دنيا بأعمال صالحه و اجتناب از معاصى كبيره و اصرار بر صغيره و آنكه نميرسد به آنان بهيچ وجه شدّت و مكروهى و نه آنها محزون مى‌شوند در روزى كه غير آنها محزون خواهند شد و خداوند خالق تمام موجودات و نگهبان و نگهدار و متصرّف و مدبّر امور آنها است و هر كس را بمقام لايق خود خواهد رسانيد در دست او است كليدهاى خزانه‌هاى آسمانها و زمين و هر كس را بقدر قابليّت او عطا مى- فرمايد از نعمت و روزى و رحمت و كفار زيانكارانند كه نعيم بهشت را از دست داده و عذاب جهنّم را خريدارى نموده‌اند و در جوامع نقل نموده كه اهل شرك به پيغمبر صلى اللّه عليه و اله گفتند تو بعضى از خدايان ما را قبول كن ما بخداى تو ايمان مى- آوريم لذا خداوند فرموده بآنها بگو مرا امر بعبادت غير خداى يگانه ميكنيد اى نادانان و بتحقيق وحى شد بتو و ساير انبياء قبل هر يك در زمان خودش كه اگر در عبادت خداى يگانه غير او را شريك كنى عملت باطل ميگردد و قبول نخواهد شد و البته چنين كسى از زيانكاران ميباشد پس عبادت كن خدا را بدون دخالت غير و بوده باش از شكرگزاران نعم حق بر خود و خانواده‌ات و معلوم است كه خطاب به پيغمبر اكرم شده براى تأديب و تعليم امّت والا ساحت مقدّس نبوى اجلّ از احتياج باين تكاليف است چنانچه در روايت قمى ره از امام صادق عليه السّلام بيان شده و از امام باقر عليه السّلام نقل شده كه مراد آنستكه اگر با ولايت على عليه السّلام امر بولايت احدى نمائى بعد از خودت عملت باطل ميشود و از زيانكاران خواهى بود و در كافى از امام صادق عليه السّلام اينمعنى تأييد شده و آنكه مراد از بل اللّه فاعبد و كن من الشّاكرين اطاعت‌

جلد 4 صفحه 509

خدا و شكر بر آنستكه خداوند برادر و پسر عمّش را معاضد و كمك براى او قرار داد و الحمد للّه على ما انعمنا به من ولايته.

وَ يُنَجِّي‌ اللّه‌ُ الَّذِين‌َ اتَّقَوا بِمَفازَتِهِم‌ لا يَمَسُّهُم‌ُ السُّوءُ وَ لا هُم‌ يَحزَنُون‌َ (61)

و نجات‌ ميبخشد خداوند متعال‌ كساني‌ ‌را‌ ‌که‌ تقوي‌ داشتند بمنجيات‌ ‌آنها‌ هيچگونه‌ سويي‌ بآنها تماس‌ نميگيرد و هيچگونه‌ حزني‌ ‌از‌ ‌براي‌ ‌آنها‌ نيست‌.

وَ يُنَجِّي‌ اللّه‌ُ الَّذِين‌َ اتَّقَوا نجات‌ ‌از‌ كليه مهالك‌ ‌که‌ موت‌ اول‌ راحت‌ ‌آنها‌ ‌است‌.

بِمَفازَتِهِم‌ مفازه‌ ‌از‌ ماده فاز و فوز بمعني‌ رستگاريست‌ ‌که‌ نجات‌ ‌است‌ و مفازه‌ بمعني‌ منجيات‌ و اسباب‌ نجات‌ و پناهگاه‌ ‌است‌ لذا مفازه‌ جايگاهيست‌ ‌که‌

جلد 15 - صفحه 337

‌از‌ حيوانات‌ و سباع‌ و دشمن‌ حفظ ميكند و مفازه‌ متقين‌ اعمال‌ صالحه آنهاست‌ ‌که‌ ‌هر‌ كدام‌ ‌از‌ منجيات‌ ‌است‌ و سبب‌ نجات‌ و پناهگاه‌ متقين‌ حفظ الهي‌ ‌که‌ خداوند ‌از‌ كليه خطرات‌ ‌آنها‌ ‌را‌ حفظ ميفرمايد فَاللّه‌ُ خَيرٌ حافِظاً وَ هُوَ أَرحَم‌ُ الرّاحِمِين‌َ يوسف‌ آيه 64.

لا يَمَسُّهُم‌ُ السُّوءُ زيرا حصن‌ الهي‌ موجب‌ امن‌ ‌از‌ عذاب‌ ‌است‌ ‌که‌ بفرمايد

«و ‌من‌ دخل‌ ‌في‌ حصني‌ امن‌ ‌من‌ عذابي‌»

حديث‌ سلسلة الذهب‌.

وَ لا هُم‌ يَحزَنُون‌َ ‌از‌ هيچ‌ نعمتي‌ و تفضلي‌ محروم‌ نميشوند ‌که‌ موجب‌ حزن‌ ‌آنها‌ ‌باشد‌ و مراد ‌از‌ ‌الّذين‌ اتقوا ‌در‌ مقابل‌ ‌الّذين‌ كذبوا ‌علي‌ اللّه‌ و مسوده‌‌-‌ الوجوه‌ كساني‌ هستند ‌که‌ كذب‌ ‌علي‌ اللّه‌ نداشتند و مبيضة الوجوه‌ و ‌با‌ صورت‌ نوراني‌ وارد محشر ميشوند وَ أَمَّا الَّذِين‌َ ابيَضَّت‌ وُجُوهُهُم‌ فَفِي‌ رَحمَت‌ِ اللّه‌ِ هُم‌ فِيها خالِدُون‌َ آل‌ عمران‌ آيه 103 و ميفرمايد يَوم‌َ تَرَي‌ المُؤمِنِين‌َ وَ المُؤمِنات‌ِ يَسعي‌ نُورُهُم‌ بَين‌َ أَيدِيهِم‌ وَ بِأَيمانِهِم‌ ‌الي‌ ‌قوله‌ ‌تعالي‌ يَوم‌َ يَقُول‌ُ المُنافِقُون‌َ وَ المُنافِقات‌ُ لِلَّذِين‌َ آمَنُوا انظُرُونا نَقتَبِس‌ مِن‌ نُورِكُم‌ قِيل‌َ ارجِعُوا وَراءَكُم‌ فَالتَمِسُوا نُوراً‌-‌ الايه‌ حديد آيه 12 و 13 ‌اينکه‌ آيه شريفه‌ نيز دلالت‌ دارد ‌که‌ مسودة الوجوه‌ كيان‌ هستند زيرا منافق‌ ظاهر مسلمان‌ و باطن‌ كافر ‌است‌ و دزد داخليست‌.

]

(آیه 61)- در این آیه سخن از نقطه مقابل این گروه یعنی گروه پرهیزکاران و سعادت آنها در قیامت در میان است، می‌فرماید: «و خداوند کسانی را که تقوا پیشه کردند با رستگاری رهایی می‌بخشد» (وَ یُنَجِّی اللَّهُ الَّذِینَ اتَّقَوْا بِمَفازَتِهِمْ).

سپس این فلاح و پیروزی را با این دو جمله کوتاه و پر معنی توضیح می‌دهد:

«هیچ بدی به آنها نمی‌رسد و هرگز غمگین نخواهند شد» (لا یَمَسُّهُمُ السُّوءُ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ).

در جهانی زندگی می‌کنند که جز نیکی و پاکی و وجد و سرور چیزی وجود ندارد، این تعبیر کوتاه در حقیقت تمام مواهب الهی را در خود جمع کرده است.

ج4، ص241